انسان ناراضی، خوک راضی!
"انسان ناراضی، بهتر از خوک راضی است." این را سید ممدخاتمی سالها پیش به نقل از سقراط گفته بود. معنایش که معلوم است. حتی میتوان روشنفکری توام با رندی گوینده را در پشت این جمله حس کرد. حکومت و ریاست سیدممد به هر دلیل نتوانسته بر نارضایتی های آحاد جامعه ضماد ببندد و این ناتوانی را تئوریزه میکند. حال اصلا بحث من سیاسی نیست. ورود به این مقولات هم بیشتر برای آمادگی ذهنی خودم بود. شاید وقتی که با لباس راحتی در خلوت نشسته ایم بهتر بتوان در این مورد فکر کرد. به دور از هرگونه تعارفات مرسوم و معروف، از خودمان بپرسیم: واقعا انسان ناراضی چه مزیتی بر هستی دارد؟ اصلا دارد؟ مثلا اگر به کسی حسادت میکند، و ناراضی است، مزیت و برتری پیدا میکند؟ حال بعید میدانم خوکها اصلا بدانند معنای حسادت چیست. هرچند بدیهی به نظر می آید، من نمیخواهم بدیهی انگارمش. فرضیه این است که حسادت نه تنها مزیت نیست، بلکه آدمی را از شان خود دور میکند. در کنار این، موجب نارضایتی هم میشود. خب حالا اگر که لازم میدانید، میتوانید در موردش فکر کنید و ادله ای در نفی یا اثبات آن ارائه کنید. به دیگران مربوط نیست. اصلا فرض کنید کسی در این دنیا هست که از این راه نان میخورد. شما میخواهید با این فلسفه بافی، او را از نان خوردن بیندازید؟ این که قطعا بی شرمی است.
حالا سوال دوم را مطرح میکنم: نظرتان در مورد عشق و غیرت چیست؟ هرچند به طور مطلق نمیتوان تفاوتی میان غیرت و حسادت قائل شد، اما فرض کنید که این دو از هم جدا هستند. میتوانید هم قبول نکنید. به خودتان مربوط است. انسانی عاشق شده و حال گرفتار نارضایتی است. میخواهید بگویید که عشق با مثلا حسادت فرق میکند و یا اصلا عشق هزاران شئون دارد که هرکدام را میتوان از هم تمیز داد. باشد؛ حرفتان را برای خودتان نگه دارید. اما به من که باشد، ترجیح میدهم، این کار را نکنم. روحیه بی طرفی برایم اولویت بالاتری دارد. هر دوی اینها، یعنی عشق و حسادت، میتوانند معلولی به نام نارضایتی داشته باشند. اگر هم درگیر یکی از آنها شوم، درمانش میکنم. برای آنکه عشق را نابود کنی، باید در آن به تکثر برسی. یعنی چندین عشق داشته باشی. آنقدری که عشق اول و دوم و سوم چندان تفاوتی برایت نکند. و برای نابودی حسادت، اول باید عاشق شوی و بقیه مسیر هم که مانند قبل است. تمام. یا بهتر بگویم خلاص. نارضایتی را که از خودت دور کردی، آنوقت میتوانی بشینی و فلسفه بافی کنی که سقراط حرف درستی را در موقعیت نادرستی زده. ورژن جدیدش میشود: انسان راضی، بهتر از انسان ناراضی است. خوک را هم بگذار برای خودش بچرد. به بدبختی های من و تو ربطی ندارد.
